Fossiele haaientanden in Nederland?! Jazeker! Op de stranden van Cadzand wemelt het van de fossiele haaientanden, maar om ze te vinden kun je wel een paar truukjes gebruiken…
INLEIDING
Cadzand staat erom bekend dat er veel fossiele haaientanden gevonden worden en is daarom ook heel populair voor vakantiegangers om een dagje het strand op te gaan en haaientanden te zoeken. Het zijn hele toegankelijke plekken, makkelijk bereikbaar met de auto en heel geschikt voor kinderen én avontuurlijke ouders! Klik op het menu om direct naar de informatie te gaan:
1. HAAIEN: hoeveel tanden heeft een haai?
2. FOSSIELEN: hoe ontstaat een fossiel?
3. GESCHIEDENIS: Waarom haaientanden in Nederland?
4. LOCATIE: Waar kun je de tanden vinden?
5. UITRUSTING: Wat heb je nodig?
6. TIPS & TRICKS: Hoe jij de meeste tanden vindt!
7. ONTDEKKEN: Wat heb je gevonden?
HAAIEN: hoeveel tanden heeft een haai?
Haaien zijn misschien wel de meest beruchte roofdieren op aarde, vooral gevreesd geworden door films als: ‘Jaws’ en ‘The Meg’. Haaien zwemmen nu al ruim 450 miljoen jaar in de oceanen rond, dat is dus al lang voordat de Dinosauriërs op aarde rondliepen! En ondanks hun angstaanjagende uiterlijk met kille ogen en bek vol vlijmscherpe tanden zijn haaien eigenlijk helemaal niet gevaarlijk. Ze hebben zelfs een hele belangrijk rol in de ecosystemen in de oceaan, namelijk het opruimen van zwakke en zieke vissen!
Dat haaien een grote bek vol tanden hebben, dat klopt (voor de meeste soorten althans – de grootste haai op aarde, de walvishaai, heeft helemaal geen tanden!). De grote witte haai heeft wel 300 tanden in meerdere rijen achter elkaar in de kaak staan. Deze tanden gebruikt hij om zijn prooi vast te pakken en in stukken te scheuren, geen pretje dus. Maar zo’n worstelpartij met bijvoorbeeld een zeehond (een van zijn favoriete hapjes) gaat er soms heel heftig aan toe, waardoor soms een tand afbreekt of uit de kaak valt. Een haai kan wel 100 tanden per dag kwijtraken! Tijd voor een kunstgebit? Nee…de haai heeft daar een truukje voor!
Waar mensen slechts één melkgebit en één volwassen gebit hebben, kunnen haaien constant nieuwe tanden maken. Dat gebeurt achterin, aan de binnenkant van de kaak. Als een soort lopende band worden nieuwe tanden naar voren geduwd om de oude tanden te vervangen. De meeste haaien hebben zo’n 5 rijen tanden achter elkaar en deze zijn constant in beweging. Een haai is dus eigenlijk een soort tandenfabriek!
Over het gehele leven van een haai kan die dus wel 15.000 tot 30.000 tanden verliezen! Haaien bestaan al miljoenen jaren, dat zijn dus een heleboel tanden! Daardoor kun je ook vandaag nog haaientanden vinden!
FOSSIELEN: hoe ontstaat een fossiel?
De haaientanden die je in Cadzand kunt vinden zijn fossielen. Fossielen zijn de versteende resten van bijvoorbeeld planten, dieren en dus ook haaientanden! Fossielen zijn zo goed bewaard gebleven, doordat ze bedekt zijn met vele lagen aarde.
Maar hoe werkt dat dan? Laten we bijvoorbeeld de Megalodon nemen, de grootste haai die ooit geleefd heeft! Wanneer een tand losraakt en op de bodem terechtkomt, raakt die bedolven onder vele lagen sediment (zand, steen, klei).
Door de immense druk van de oceaan wordt het sediment samengeperst tot een dichte massa van zandkorrels, klei en mineralen. Mineralen zijn stoffen die in de vrije natuur voorkomen, denk bijvoorbeeld aan ijzer, fosfaat, calciumcarbonaat (krijt). Het water sijpelt langzaam door de bodem heen en neemt de mineralen met zich mee, tot het de haaientand bereikt.
Als we op microscopisch niveau naar de haaientand kijken, dan zien we dat die eigenlijk niet helemaal glad is. Overal zitten piepkleine gaatjes in, de poriën. Het water met de mineralen kan daar perfect doorheen en als dat miljoenen jaren lang gebeurt, onder hele hoge druk, dan wordt langzaam aan al het materiaal van de haaientand vervangen door de mineralen uit het water. Een fossiel is dus eigenlijk een afdruk van de echte haaientand!
Maar hoe kan het dan dat sommige fossielen zwart zijn, terwijl anderen meer wit of rood lijken? Dát komt door het soort bodem waar de fossielen in zitten, of om precies te zijn: de mineralen in de bodem. Neem bijvoorbeeld het mineraal IJzer; je hebt vast wel eens een verroeste spijker gezien, die is rood van kleur! Als de bodem veel IJzer bevat, dan kleuren de fossielen rood. Wanneer een bodem veel carbon (koolstof) bevat, dan worden fossielen meer zwart-bruin.
Voor de kust van Denemarken, Frankrijk en Engeland vind je de zogenaamde ‘krijtrotsen’. Ze heten zo, omdat het witte gesteente voor een groot deel uit kalksteen bestaat. Kalksteen is eigenlijk gewoon krijt, of ook wel calciumcarbonaat genoemd. De fossielen in de krijtrotsen zijn daarom ook vaak…WIT!
GESCHIEDENIS: Waarom haaientanden in Nederland?
Je vraagt je misschien af hoe het kan dat er in Zeeland (Nederland) zoveel haaientanden te vinden zijn? Er zitten toch geen haaien in de Noordzee?
Het komt inderdaad zelden voor dat er grote haaiensoorten in de Noordzee gezien worden, voor een grote witte haai hoef je dus niet bang te zijn als je gaat pootjebaden in Scheveningen. Toch zit de Noordzee wel degelijk vol met allerlei soorten haaien:
- Doornhaai (Squalus acanthias)
- Haringhaai (Lamna nasus)
- Hondshaai (Scyliorhinus canicula)
Ruim 140 miljoen jaar geleden lag ‘Nederland’ ter hoogte van Marokko, vlak bij de evenaar dus. De temperaturen waren veel hoger en ‘Nederland’ lag toen nog ver onder water. In deze warmere oceaan zwommen toen vele haaien, roggen, walvissen en dolfijnen rond, die zo nu en dan een tand verloren.
Door het verschuiven van de aardplaten is Nederland terechtgekomen waar het nu ligt, ver van de evenaar in dit koude, natte plekje aarde…Maar door die verschuivingen zijn ook veel fossielen naar de oppervlakte gekomen en door zeestromen en stormen worden veel van die fossielen meegesleept naar het strand.
De reden dat er in Cadzand zoveel haaientanden gevonden worden, komt voornamelijk doordat er regelmatig vanuit de zee zand opgespoten wordt om de duinen te verstevigen. Dit zand komt van de zeebodem en bevat dus heel veel fossielen!
LOCATIE: Waar kun je de tanden vinden?
Cadzand is de meest bekende plek in nederland als het gaat om fossiele haaientanden. Het ligt in de provincie Zeeland, vlak op de grens met België en is het beste te bereiken via de toltunnen onder de Westerschelde. Er zijn DRIE plekken waar de meeste fossiele haaientanden gevonden worden:
1. Het Zwin
Het natuurreservaat van Het Zwin is een makkelijk toegankelijke plek om fossielen te zoeken, zeker voor kleine kinderen. Je kunt het beste vanaf de boulevard via een van de paden door de duinen richting het strand lopen. Hier kun je het beste een lange wandeltocht langs de vloedlijn maken en goed opletten voor glimmende, zwarte puntjes. Voor meer informatie over de haaientanden, neem een kijkje bij bezoekerscentrum ‘Het Zwin’.
2. De Verdronken Zwarte Polder: Nieuvliet-Bad
Verreweg de beste plek om op zoek te gaan naar haaientanden is de Verdronken Zwarte Polder. Hier kun je met name de kleinere haaientanden vinden, naast allerlei andere fossielen als vissentanden, stekels van roggen en versteende stukken hout! De meeste fossielen liggen halverwege tussen de duinen en de zee. Als je een grote ophoping ziet van schelpengruis is dat een goede plek om te zoeken.
3. Groede
Dit is een goede plek om een kuil te graven en het opgegraven zand te zeven. Op deze manier kom je op lagen sediment waar nog niemand fossielen heeft gevonden! Vlak bij de vloedlijn hoef je niet diep te scheppen om een mooie laag schelpen, fosforiet en andere haaientanden te vinden. Verder richting de duinen moet je dieper graven om dezelfde lagen te bereiken.
UITRUSTING: Wat heb je nodig?
Om een paar mooie haaientanden te vinden kun je het makkelijkste gewoon op het strand op je knieën in het zand zoeken. Met een goed paar ogen en een beetje geduld vind je binnen no-time wel een paar zwarte puntjes, de fossiele haaientanden! De beste plekjes zijn tussen schelpengruis, zoek dus naar grote stukken grijs zand met schelpen. Als het Maar je kunt het jezelf een heel stuk makkelijker maken!
Zeef
Met een zeef kun je makkelijk de schelpen en haaientanden uit het zand filteren, het enige wat je dan nog hoeft te doen is goed kijken tussen de overgebleven resten of je glimmende zwarte driehoekjes ziet, dat zijn de fossiele haaientanden. Zeefjes kun je kopen in de winkeltjes langs de boulevard. Wil je zien hoe je zelf een zeef kan maken? Kijk deze video / kijk deze pagina
Schep & Hark
Wil je echt op zoek naar haaientanden die niemand anders ooit zou kunnen vinden, naar de grote joekels die al jarenlang verstopt liggen in het zand? Dan kun je een schep of hark meenemen om gaten te graven in het zand. Op deze manier kom je op diepere lagen in het sediment waar nog grotere fossielen liggen.
TIPS & TRICKS: Hoe jij de meeste tanden vindt!
Vloedlijn
Ga op zoek naar haaientanden langs de hoogwaterlijn (vloedlijn). Je zult zien dat hier al veel schelpengruis en stukjes steen ligt van redelijk groot formaat. In deze laag schelpen heb je de grootste kans om haaientanden van een redelijk formaat te vinden. Een goede tactiek is om op het zand te gaan zitten en stukje voor stukje de schelpen af te zoeken, geduld dus! Je kunt natuurlijk ook een zeef gebruiken.
Wie niet weg is, is gezien
Laat je niet afleiden door andere mensen, er zullen waarschijnlijk veel andere ouders met kinderen op zoek zijn naar haaientanden en dat kan frustrerend zijn. Je kunt beter zelf een goed plekje zoeken met veel schelpengruis en niet proberen achter andere mensen aan te lopen, dan kapen zij alle tanden voor je neus weg. Ga lekker je eigen gang en dan ben jij de eerste die fossiele tanden vindt!
Oud zand
De meeste (en grootste) haaientanden liggen verscholen in het opgespoten zand, waar niemand nog in gezocht heeft. Je kunt dus met een schep en een zeef de grootste haaientanden vinden als je een berg opgespoten zand vindt. Deze zandbergen kun je herkennen aan de dichte structuur en dat er lagen schelpen in verstopt zitten, als een soort goudaders in de rotsen.
Pieren
Veel van de pieren langs de kust zijn bedekt met een laag opgespoten zand. Door de golfslag wordt veel van het zand weggespoeld en blijft het schelpengruis met de fossielen liggen tussen de keien. Je kunt dus proberen tussen de stenen op zoek te gaan naar de haaientanden!
ONTDEKKEN: Wat heb je gevonden?
Zoals je ziet op de foto zien de fossiele haaientanden er heel verschillend uit. Sommigen zijn heel groot en breed, anderen zijn lang en spits of gebogen. Hoe komt dat nou?
Er zijn zo’n 440 verschillende soorten haaien op de wereld die er allemaal anders uitzien. De walvishaai is de grootste, de mako is de snelste, de grote witte haai is het sterkste. Ze zien er niet alleen anders uit, ze hebben ook een ander dieet! De ene soort eet vooral vis, terwijl de andere jaagt op zeehonden en dolfijnen. Daarvoor heb je andere tanden nodig!
Maar zelfs een haai van dezelfde soort kan nog verschillende tanden hebben. De tanden helemaal voor in de bek zijn groter dan achterin en zijn vaak ook anders van vorm, net als bij mensen: Wij hebben snijtanden om het eten in stukjes te hakken en kiezen achterin om ons eten te vermalen.
Als je echt veel geluk hebt, dan kun je zelfs tanden vinden van de grootste haai die ooit geleefd heeft: de megalodon! Deze tanden kunnen zo groot zijn als je hand en wel een halve kilogram zwaar zijn!
Ben je heel erg benieuwd wat voor haaientanden je gevonden hebt? Neem een kijkje op de website van Fossiel.net, daar staat een heel overzicht met foto’s en namen van alle soorten fossielen die voorkomen in Cadzand!
