Weet je het nog? Die warme zomerdag waarop je lekker buiten ging zwemmen maar per ongeluk een hele klots water naar binnen kreeg? Grote kans dat daar een Amoebe inzat.
Ze zijn zo klein dat je ze haast onmogelijk met het blote oog kunt zien, maar met een microscoop kan dat wel. Ben je benieuwd naar dit bijzondere wezen? Klik dan verder om meer te weten te komen over de amoebe:
Wat is een amoebe?
Amoebes zijn microscopische kleine organismen. Organismen zijn levende wezens zoals jij, ik en alle planten, dieren, bacteriën en schimmels om je heen. Een belangrijk kenmerk van organismen is dat ze zijn opgebouwd uit cellen, maar het bijzondere aan de amoebe is dat deze bestaat uit maar één enkele cel. Dat lijkt misschien een beetje gek, want de meeste organismen bestaan uit een heleboel cellen. Sterker nog, jouw lichaam is opgebouwd uit meer dan 60 biljoen cellen die allemaal samenwerken om te zorgen dat je kunt eten, zien, praten, voelen, kortom – dat je blijft leven!
Een cel is trouwens het kleinste bouwsteentje van je lichaam en elke cel heeft een belangrijk functie. Wil je meer weten over cellen en hoe een meercellig organisme in elkaar zit? Kijk dan deze video.
Omdat de amoebe uit maar één enkele cel bestaat noemen we deze ook wel een ‘eencellige’. Het zijn hele simpele, primitieve organismen die al meer dan 400 miljoen jaar op aarde bestaan (dat is dus al lang voordat de dinosauriërs op aarde rondliepen). Amoebes zijn klein – zo’n 30 tot maximaal 800 µm (één µm is een duizendste van een millimeter). Dat is zo klein dat je ze met het blote oog niet kunt zien.
Hoe ziet een amoebe eruit?
De naam ‘amoebe’ betekent letterlijk: zonder vorm (a = zonder + moebe = vorm). Waarom dat zo is kun je goed zien als je een amoebe bekijkt onder de microscoop. Deze eencellige organismen kunnen namelijk van vorm veranderen! De buitenkant van de cel (het celmembraan) is heel flexibel en kan daardoor allerlei verschillende kanten op. Wanneer een amoebe beweegt ziet dat er een beetje uit als een rollende pudding met uitstulpingen. Deze ‘uitstulpingen’ noemen we ook wel schijnvoetjes en de amoebe kan deze overal uitstrekken en weer intrekken.
Amoebes zijn bijna helemaal doorzichtige, wat het ook weer extra lastig maakt om ze te kunnen zien. Met een microscoop, een felle lamp en een donkere achtergrond kun je ze toch goed bekijken. De amoebe bestaat voor het grootste deel uit celplasma (of ook wel protoplasma genoemd), een soort vloeistof vol met eiwitten en andere belangrijke stofjes. Binnenin de amoebe kun je ook goed de celkern zien liggen waar het genetische materiaal (het DNA) in opgeslagen ligt. De donkere vlek die ook in de amoebe ronddrijft is de vacuole die de vloeistof rondpompt. Hieronder zie je een plaatje van een amoebe:
De amoebe gebruikt de schijnvoetjes trouwens niet alleen maar om te bewegen, maar ook om te eten!
Wat eet een amoebe?
Een amoebe bestaat dus maar uit één cel, het lijkt dan ook gek dat zo’n eencellige iets zou kunnen eten. Maar toch moet ook een amoebe op zoek naar voedsel om zo aan genoeg voedingsstoffen te komen. Deze voedingsstoffen heeft de amoebe nodig om in leven te blijven, te groeien en zich voort te planten. De amoebe voedt zichzelf voornamelijk met bacteriën en daarvoor gebruikt hij zijn schijnvoetjes. Wanneer een amoebe dicht in de buurt is gekomen van een bacterie, vormt de amoebe twee lange uitstulpingen (schijnvoeten) en gebruikt die als een soort armen om de bacterie te vangen en op te slokken. Wanneer de bacterie helemaal opgeslokt is wordt deze binnen in de amoebe verteerd.
Waar leven amoebes?
Deze bijzondere eencelligen zitten vooral in stilstaand water, daar kunnen ze makkelijk bewegen en dit zijn ook vaak de plekken waar veel bacteriën leven (het voedsel waar amoebes naar op zoek zijn). Met al dat voedsel kunnen de amoebes snel groeien en voortplanten: dat doen ze door zichzelf op te splitsen in twee nieuwe (iets kleinere) amoebes. Dit noemen we ook wel ‘ongeslachtelijke voortplanting’.
Je kunt de amoebe dus veel vinden in het water van sloten en plassen. Ze zitten in zoet water én het zoute water van de oceaan, maar heel soms komen ze ook per ongeluk terecht binnen in het lichaam van mensen en andere dieren (zoals je hond of kat). Meestal is dit geen probleem, want jouw lichaam zorgt zelf dat schadelijke organismen worden opgeruimd. Maar af en toe gebeurt het dan een amoebe zich gaat nestelen in je darmen – en dat kan gevaarlijk zijn.
Zijn amoebes gevaarlijk?
De meeste amoebes zijn ongevaarlijk, ze doen eigenlijk niks anders dan bacteriën opruimen. Maar er zijn ook een paar soorten amoebes die wel gevaarlijk zijn. Het zijn parasieten die zich voeden met de goede bacteriën in de darmen van mensen en dieren en soms zelfs gevaarlijke ziektes meedragen. Een zo’n amoebe is de Entamoeba histolytica, die bij mensen kan zorgen voor amoebedysenterie.
Dit is een vervelende ziekte die ook wel bekend staat als ‘reizigersdiarree’, omdat het vaak voorkomt bij mensen die op reis zijn door vervuilde landen waar geen schoon drinkwater is. Ben je besmet? Dan krijg je last van diarree en buikkrampen. Gelukkig is het te behandelen met antibiotica.
Maar voorkomen is beter dan genezen, dus drink altijd schoon water en was je handen goed!
Amoeben zijn één van de vele wonderbaarlijke organismen die zich schuilhouden in een wereld die voor onze ogen bijna niet te zien is. Met een microscoop kun je een kijkje nemen in de bizarre wereld van de micro-organismen en lijkt het alsof je oog in oog staat met buitenaards leven. Wat zit de natuur toch bijzonder in elkaar!
