Ze bestaan al bijna 400 miljoen jaar, lang voordat de dinosauriërs op deze aardbol rondliepen en toch hebben nog maar weinig mensen van dit dier gehoord: de degenkrab. Ze staan ook wel bekend als ‘levend fossiel’, maar waarom eigenlijk?
INLEIDING
Degenkrabben zijn niet alleen de meest bizarre, prehistorisch uitziende dieren op aarde, het zijn ook nog eens MIJN favoriete dieren! Hieronder zal ik je allerlei bijzondere feitjes vertellen over deze fantastische beesten, klik op het menu om direct naar een onderwerp te gaan:
3. Waarom is het een Levend Fossiel?
4. Het Spannende Seksleven van de Degenkrab
7. Eigen Onderzoek Degenkrabben: Dierentuin Burgers’ Zoo
Wat zijn Degenkrabben?
Degenkrabben zijn mysterieuze dieren die er uitzien alsof ze regelrecht uit een Jurassic Park film gekropen zijn. Want dat is wat ze doen. Kruipen. Degenkrabben zijn over hun hele lichaam bedekt met een hard pantser dat ze beschermt tegen allerlei roofdieren in de zee. Maar met dat harde pantser kunnen ze niet goed over land lopen, je ziet ze daarom niet vaak boven water.
Funfact: degenkrabben zijn eigenlijk helemaal geen krabben. Sterker nog, ze zijn nauwer verwant aan spinnen en schorpioenen (Arachnida) dan aan echte krabben!
Leefgebied & Verspreiding
Degenkrabben zijn aquatisch arthropoda, een vrij ingewikkelde term voor een dier dat in de zee leeft en een exoskelet heeft (net als bijvoorbeeld de Australische flappentak: lees meer). Ze komen vooral voor langs de kust waar de zee nog vrij ondiep is. Ze lopen hier met hun poten over de bodem op zoek naar voedsel. Langs de kust zijn er gelukkig genoeg prooien om te eten, want degenkrabben zijn echte alleseters! In totaal zijn er vier verschillende soorten degenkrabben:
- De Atlantische Degenkrab (Limulus polyphemus)
- De Indische Degenkrab (Tachypleus gigas)
- De Chinese Degenkrab (Tachypleus tridentatus)
- De Mangrove Degenkrab (Carcinoscorpius rotundicauda)
Zoals de naam al aangeeft, komt elke soort op een andere plek voor. In de afbeelding hierboven kun je per soort goed zien waar deze voorkomt. De Atlantische degenkrab (Limulus polyphemus) komt voor langs de kust van Noord Amerika, vanaf Maine tot het zuidelijkste puntje in de Golf van Mexico.
Waarom is het een Levend Fossiel?
Fossielen zijn de versteende resten van planten en dieren die al miljoenen jaren geleden zijn doodgegaan. Deze fossielen vinden we nog vaak terug, denk maar aan de botten van dinosaurussen en bijvoorbeeld de fossiele tanden van haaien! Deze fossiele tanden kun jij ook vinden op het Strand bij Cadzand. Klik HIER voor meer informatie.
Degenkrabben zien er misschien ook wel een beetje uit als een stuk steen, maar dat is niet de reden dat ze levende fossielen genoemd worden. Waarom dan wel? Degenkrabben bestaan al meer dan 200 miljoen jaar op aarde. Er zijn zelfs fossielen gevonden van voorouders van degenkrabben die meer dan 450 miljoen jaar oud zijn. Het bijzondere: deze fossielen zien er precies zo uit als de degenkrabben van nu! In al die miljoenen jaren zijn ze dus nauwelijks veranderd, alsof het levende fossielen zijn!
Het Spannende Seksleven van de Degenkrab
Voortplanting is altijd een bijzonder (en spannend) onderwerp, zeker bij dieren. In de dierenwereld komen er allerlei verschillende soorten voortplanting voor en het gaat er zeker niet altijd liefdevol aan toe! Haaien zijn échte hardcore rauwdauwers: het mannetje bijt een vrouwtje in de vin om te zorgen dat ze geen kant op kan. Zandhagedissen vechten met elkaar om het vrouwtje te versieren en dan misschien nog wel het meest bizarre? De bidsprinkhaan die na het paren de kop van het mannetje eraf hakt en vervolgens oppeuzelt.
Gelukkig gaat het er bij degenkrabben niet zo gewelddadig aan toe. Degenkrabben kunnen ook helemaal niet bijten of steken, daar zijn ze veel te langzaam voor. Één keer per jaar komen alle degenkrabben in actie en gaan ze met z’n allen tegelijk naar het strand. Het bijzondere is dat degenkrabben altijd teruggaan naar het strand waar ze zelf geboren zijn! Een echte massamigratie van degenkrabben die hitsig op zoek zijn naar een partner. Maar hier gaat het even anders dan bij bijvoorbeeld mensen…
De vrouwtjes komen als eerste aan land, ze zijn ook een stuk groter dan de mannetjes en laten een geurspoor achter. Deze geurstoffen (feromonen) zijn heel aantrekkelijk voor de mannetjes, die vervolgens met een maximum snelheid van wel 1km / uur achter de vrouwtjes aankruipen. Het probleem? Er zijn veel mee vrouwtjes dan mannetjes. Degenkrabben zijn daarom misschien wel het ultieme voorbeeld van ‘de gangbang’. Wanneer een vrouwtje op het strand aankomt zitten er vaak al een heel aantal mannetjes achter haar aan. Deze mannetjes hebben speciale haken aan hun voorpoten waarmee ze zich kunnen vastklemmen aan het harde schild van het vrouwtje. Zij graaft ondertussen een gat met haar achterpoten en legt haar eitjes (tot wel 20.000. eitjes per keer) in het gat. De mannetjes duwen elkaar weg en proberen als eerste hun sperma over de eitjes te verspreiden, om zo hun kans als ‘papa’ te vergroten. Romantisch!
Wanneer de eitjes na zo’n twee tot vier weken uitkomen, kruipen kleine degenkrabben over het strand richting de zee. Ze zijn bijzonder klein en hebben nog geen puntige staart zoals volwassen degenkrabben. Door de golfslag en de stroming van de zee worden deze minuscule degenkrab-larven meegenomen en leven de eerste paar weken van hun leven als plankton op de bodem van ondiepe lagunes.
Wonderbaarlijk Blauw Bloed
Degenkrabben hebben heel bijzonder bloed. Hun bloed is namelijk niet rood zoals bij mensen, maar blauw! Dat komt doordat er koper in het bloed zit in plaats van ijzer. Koper kan net als ijzer binden aan de zuurstof dat via de kieuwen opgenomen wordt. Koper is normaal kleurloos, maar als het reageert met de zuurstof, dan wordt het blauw! Zuurstof is heel belangrijk voor cellen om in leven te blijven. Lees hier meer over: verbranding.
Het meest bizarre aan het blauwe bloed van de degenkrab is dat het meer dan $15.000 waard is! Eigenlijk heel vervelend, want daardoor worden er elk jaar zo’n 250.000 – 500.000 degenkrabben uit de zee gehaald en wordt hun bloed afgetapt. Dit bloed bevat namelijk een bijzonder stofje (het extract ervan heet: Limulus Amebocyte Lysate, LAL) dat heel goed is in het detecteren van bacteriën. Bacteriën zijn kleine, eencellige organismen die overal op aarde voorkomen. Sommige bacteriën zijn goed, zoals die in onze darmen helpen bij vertering, maar andere bacteriën zijn heel gevaarlijk. Daar kun je dus ook goed ziek van worden. Maar degenkrabben niet! Door hun bijzondere immuunsysteem hebben ze daardoor al miljoenen jaren kunnen overleven. De farmaceutische industrie gebruikt het bloed van degenkrabben om medicijnen en vaccins (waaronder het coronavaccin) te testen op gevaarlijke bacteriën, want die moeten natuurlijk helemaal steriel zijn! Het kan dus maar zo zijn dat de degenkrab jouw leven ooit heeft gered…
Wist je Dat?
- Degenkrabben bestaan al meer dan 200 miljoen jaar op aarde. Er zijn zelfs fossielen gevonden van voorouders van degenkrabben die meer dan 450 miljoen jaar oud zijn.
- Wanneer een degenkrab zich bedreigt voelt (bijvoorbeeld als er een roofdier in de buurt komt) dan klappen ze zich dubbel, ze vouwen hun achterlichaam naar voren zodat ze overal beschermd zijn. Hun scherpe staart gebruiken ze niet om te prikken, maar om zich in te graven in de grond!
- De engelse naam ‘horseshoe crab’ komt van de vorm die het schild van de degenkrab heeft! Als je van boven op de degenkrab kijkt, dan lijkt de ‘prosoma’ of het voorste stuk van de degenkrab wel een beetje op een hoefijzer = horseshoe in het Engels.
- Degenkrabben hebben kieuwen! Ze kunnen dus eigenlijk alleen maar goed ademen onder water, maar als ze op het land kruipen moeten ze de kieuwen vochtig houden.
- Degenkrabben hebben wel 7 ogen! Ze hebben twee grote ogen boven op het schild waarmee ze redelijk kunnen zien. Vijf kleinere ogen zitten verspreidt over het schild en zelfs op de staart zitten nog een paar extra lichtsensoren waarmee ze licht-donker kunnen zien!
- Als degenkrabben door een golf omver gekiept worden, of als ze een keer in het water op hun rug vallen, kunnen ze zich met hun lange, spitse staart zelf weer omdraaien.
- Lees meer leuke feitjes op Sciencespace.nl
Eigen Onderzoek Degenkrabben: Dierentuin Burgers’ Zoo
In samenwerking met de curator van Dierentuin Koninklijk Burgers’ Zoo in Arnhem heb ik tijdens mijn 1e studiejaar aan Wageningen Universiteit een onderzoek gedaan naar degenkrabben.
De Mangrove, een ecodisplay van een complete biotoop, was op dat moment in volle aanbouw. Max Janse bood mij aan om een verdiepende literatuurstudie te doen naar het houden van degenkrabben in gevangenschap, zodat deze prachtige dieren ook in de dierentuin te bewonderen zouden zijn. Hier kun je trouwens ook nog heel veel andere mooie dieren zien, zoals de wenkkrabben!
Dit literatuuronderzoek geeft inzage in de biologische achtergrond van de degenkrab Limulus polyphemus in het wild met daarbij nadere informatie over de optimale aquatische omstandigheden voor het houden van deze organismen in gevangenschap.
Mocht je meer willen weten over deze bijzondere dieren, neem vooral een kijkje in het artikel:
